W wieku XII w północnych Włoszech nastąpiła wyraźna specjalizacja i wyodrębnienie z grupy kupców ludzi, którzy zajęli się handlem nie towarami, lecz walutą. Nazywano ich bankierami. Samo słowo "banco" znaczy "ławka", na którym to meblu wymieniano pieniądze, a rolę dzisiejszych kont pełniły miseczki, w których bankier trzymał różną gotówkę. Bankierzy specjalizowali się w wymianie jednej waluty na drugą, (czyli znali siłę nabywczą każdego pieniądza) i w przewożeniu gotówki - głównie na odbywające się w różnych państwach jarmarki.
Jako dokument kredytowy weksel pojawił się we Włoszech gdzieś na przełomie XII i XIII wieku w transakcjach kupców i bankierów. Ówczesne północne Włochy podzielone były na szereg drobnych suwerennych państewek. Każde z nich biło swoją monetę. Zmuszało to kupca do ciągłej wymiany jednych pieniędzy na drugie, jeśli tylko udawał się na zakupy do sąsiadów. Korzystał w tym celu z usług bankierów. Chcąc otrzymać obcą walutę udawał się do bankiera, składał u niego gotówkę, a w zamian otrzymywał dokument, w którym bankier zobowiązywał się do wypłacenia kupcowi równoważnej ilości gotówki w żądanej walucie, poza miejscem jego zamieszkania, np. na jarmarku w innym państwie. Teraz kupiec mógł udać się na zakupy nie przewożąc przy sobie gotówki. Jak widać zawód złodzieja kieszonkowego czy rozbójnika na pewno jest starszy niż historia weksla. Od tej czynności zamiany jednej waluty na drugą pojawiła się nazwa weksel. Weksel zaś jest wyrazem pochodzącym z języka niemieckiego. Wechsel - taka jest pisownia niemiecka - znaczy dosłownie zmiana, przestawienie. Tak więc pierwszym typem weksla był weksel własny zamiejscowy i to domicylowany.
Niebezpieczeństwa na jakie byli narażeni kupcy przy przewożeniu monet z jednego państwa do drugiego spowodowały, iż w XIII wieku wykształciła się inna forma weksla. Za otrzymaną gotówkę zamiast pieniędzy innego państwa bankierzy wręczali kupcowi list zamienny, skierowany do swojej filii lub innego współpracującego bankiera, aby ten wypłacił na miejscu odpowiednią sumę w walucie danego państwa. Od słowa włoskiego "trarre" - ciągnąć, powstała nazwa "trata" dla określenia listu, który bankier wręczał kupcowi. Był to pierwowzór weksla trasowanego - ciągnionego, który w obrocie handlowym wyparł weksel własny. Teraz przewóz pieniędzy między państwami z banku do banku przejęli, w sposób zorganizowany i zapewne w konwojach zbrojnych, bankierzy. Początkowo obrót wekslowy prowadzili między sobą wyłącznie bankierzy. Przeważnie polem ich działania były jarmarki odbywające się w całej zachodniej europie, głównie we Francji. Potem pojawiły się oddzielne jarmarki, na których przedmiotem obrotu nie były towary, lecz weksle. Były to targi wekslowe. Handlowali nimi tzw. "campsores" - wekslarze. Tak nastąpiło oderwanie weksla od towaru (od przyczyny, z jakiej powstał) i tak zaczęła się historia giełdy, ale to już inne opowiadanie.
Przełom i nową epokę w obrocie wekslowym spowodowało sukcesywne wprowadzanie indosu. Od włoskiego słowa "indosso" - na grzbiecie, w wekslu na odwrotnej stronie. Jest to ustępowanie prawa własności do weksla na korzyść nowego właściciela. Zapisuje się go na odwrotnej stronie weksla. Wprowadzenie indosu spowodowało, że weksel stał się samoistnym papierem wartościowym, którym można było płacić. Do tego czasu był to skrawek papieru, na którym zapisana była tylko informacja. Był to jednak proces długotrwały, odbywający się przy protestach bankierów, bowiem możliwość przenoszenia praw do weksla przez indos uniezależniała obrót wekslowy od ich pośrednictwa.
Gdzieś w XVI wieku zaczął funkcjonować weksel "in blanco" inaczej zwany niezupełnym. Taki weksel nie zawiera wszystkich elementów umowy w momencie wystawienia, np. daty wykupu, sumy pieniędzy itd., aż do występowania samego tylko podpisu. Wystawca obdarza właściciela takiego weksla dużym zaufaniem, pozwalając mu napisać brakujące elementy w przyszłości, według zawartych ustaleń lub według uznania właściciela weksla. Jest to najbardziej rozpowszechniony dzisiaj w Polsce weksel, używany jako kaucja, ale nie tylko.
Prawo wekslowe było w tym czasie prawem zwyczajowym, czasem ujmowane w statutach niektórych miast włoskich np. statut boloński, statut genueński. Obrót wekslowy spowodował powstanie wielu instytucji wekslowych takich jak: akcept, awal, wyręczenie, protest, zwrotne poszukiwanie, domicyliat. Na gruncie zwyczajów wekslowych powstaje wiele ustaw regulujących obrót wekslowy. W końcu wieku XVI w Niemczech, we Francji 1673 roku, we Włoszech w 1704 roku, w Austrii w 1763 roku. Pierwsza znacząca kodyfikacja prawa wekslowego miała miejsce we Francji w 1807 roku, w Niemczech 1847 roku, w Wielkiej Brytanii w 1882 roku i w Stanach Zjednoczonych 1896 roku. Powstały trzy główne typy prawa wekslowego: francuski, niemiecki i angielski. Dalszym krokiem do unifikacji prawa wekslowego było uchwalenie 7 czerwca 1930 roku Konwencji Genewskiej. Nie podpisały jej kraje anglosaskie, a więc przede wszystkim Wielka Brytania i USA. Tak więc dzisiaj na świecie istnieją dwa podstawowe systemy prawa wekslowego - konwencyjny i anglosaski.
Historia czeku, podobnie jak weksla, sięga czasów średniowiecza, kiedy to w XIV wieku wyraźnie zaczęto odróżniać weksle trasowane, płatne w jakimś określonym terminie, od weksli trasowanych płatnych za okazaniem, czyli płatnych w każdej chwili. Jeśli jeszcze trasat, czyli ten, który miał zapłacić za weksel, był mocnym i znanym bankierem, weksle te nazywano czekami (od nazwiska rodu włoskiego Ceccinich). I tak jeden z rodzajów weksla tj.: trasowany, gdzie trasatem może być tylko bank, płatny za okazaniem w krótkim czasie został "czekiem". Czek może być, tak jak weksel, indosowany. Służy jako narzędzie płacenia w przeciwieństwie do weksla, który zachował do dziś funkcję kredytu. Czek wykształcił się we Włoszech i znalazł powszechne zastosowanie w całej Europie Zachodniej, głównie w Belgii, Holandii i Anglii. Pomimo to ustawodawstwo czekowe powstało znacznie później niż wekslowe, bowiem przez długi czas czek traktowany był jak rodzaj weksla płatnego za okazaniem. Z czasem zostały podjęte prace nad unifikacją prawa czekowego. W wyniku tych prac 19 marca 1931 roku w Genewie zostały uchwalone konwencje w przedmiocie wprowadzenia jednolitego prawa czekowego. Na konwencjach tych oparta jest obowiązująca do dnia dzisiejszego ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 roku - Prawo czekowe.
Instytucja weksla w Polsce, jako dokumentu kredytowego zawierającego bezwarunkowe zobowiązanie zapłaty w ustalonym terminie ściśle ustalonej kwoty, pojawiła się w XV wieku. Do wieku XVIII mogli się nim posługiwać tylko mieszczanie. Dopiero od XVIII wieku zaczęła ich używać bezpośrednio także szlachta. Wcześniej tylko za pośrednictwem mieszczan. Pierwsze ustawy wekslowe wydano na ziemiach polskich najpierw w Gdańsku 8 marca 1701 roku i w Elblągu 27 stycznia 1758 roku. Natomiast pierwszym polskim powszechnym aktem prawnym dotyczącym weksli była Konstytucja Sejmowa z dnia 13 kwietnia 1775 roku pod tytułem "Ustanowienie prawa wekslowego", a więc już po pierwszym rozbiorze Polski. Szlachta zaczęła jednak nadużywać kredytu wekslowego w celach konsumpcyjnych, co prowadziło do upadłości wielu, nieraz olbrzymich, fortun. Gotówka otrzymana za weksle rozchodziła się na biesiady i przyjęcia a weksle były wykupywane przez sprzedaż nieruchomości. Toteż w ustawach sejmowych z lat 1776 i 1778 zostało znowelizowane prawo wekslowe w Polsce, zaś ustawą z 1780 roku odebrano szlachcie możliwość posługiwania się wekslami w celach uzyskania kredytu. Po trzecim rozbiorze Polski w 1795 roku na ziemiach polskich zaczęło obowiązywać prawo wekslowe państw zaborczych: Rosji, Prus i Austrii. W Polsce niepodległej, po 1918 roku, weksle miały bardzo szerokie zastosowanie. Były prawie w powszechnym użyciu. Posługiwali się nimi nawet chłopi w bardzo zacofanych regionach kraju. Lata wielkiego kryzysu gospodarczego 1930 do 1935 spowodowały kompletną ruinę wielu dłużników. Wówczas to polskie prawo wekslowe dostosowano do umów międzynarodowych. Ostatecznie regulowała je ustawa z 28 kwietnia 1936 roku - Prawo wekslowe, oparta na konwencjach genewskich z 1930 roku. To prawo obowiązywało również w PRL i obowiązuje do dzisiaj.
W Tarnowie już w roku 1622 dwaj Szkoci - Wilhelm Kieth i Jerzy Petray, założyli Spółkę Handlową z kapitałem zakładowym wynoszącym 3200 talarów twardych (w złocie), 4000 złotych polskich i 16000 talarów w kwitach zastawnych. Był to pierwszy znany ze źródeł bank w Tarnowie. Bank ten pożyczał nie tylko pieniądze kupcom tarnowskim, ale również wrocławskim i krakowskim. Procenty, zwane "interessa", wynosiły 7% w skali roku. Weksel nazywał się "membran". Nazwa ta pochodzi od cienko wyprawionej skóry, inaczej pergaminu, na którego skrawkach zapewne je wystawiano. Zapisywano na nich imię, nazwisko, kwotę w odpowiedniej walucie, oraz termin spłaty. Ten bank tarnowski rozpadł się jednak w roku 1626, po czterech latach działalności, z powodu nierzetelności jednego ze wspólników - Wilhelma Kietha, który uciekł do Torunia. Nie miał nieruchomości w Tarnowie i nie było mu co zająć. Zrozpaczony jego wspólnik Petray, skarżył go przed Sądem Rady Miejskiej w Tarnowie. Wzywał wspólnika, aby ten wywiązał się ze zobowiązań i rozliczył z umów, a potem "do Indiej niechaj jedzie". Indiami nazywano wówczas przede wszystkim Amerykę. Kieth się jednak z niczego nie rozliczył i w dodatku uciekł z więzienia. Całą sprawę zapisano w tarnowskich księgach miejskich.
Po tym szkockim epizodzie obrotem wekslami w Tarnowie zajęli się Żydzi, prawdopodobnie już od początku XVIII wieku. Kantory ich mieściły się przy ulicy która nazywa się właśnie Wekslarska. Nazwa tej ulicy pojawia się na planach Tarnowa w XIX wieku. Tak więc niewielki skrawek papieru, zwany do dzisiaj wekslem, ma długą i ciekawą historię.
