• Na jakiej podstawie wystawiamy weksle?
• Jaki jest schemat obrotu wekslowego?
• Co trzeba wiedzieć aby móc wystawiać weksle?
• Co to jest weksel?
• Czym jest weksel?
• Co to jest weksel własny?
• Co to jest weksel trasowany?
• Jakie osoby występują na wekslu?
• Kim są dłużnicy wekslowi?
• Kim są zwrotni dłużnicy wekslowi?
• Kto jest prawnym posiadaczem weksla?
• Kiedy wystawienie weksla ma zastosowanie?
• Kiedy weksel jest nieważny?
• Do czego używamy weksli?
• Co to są elementy ustawowe weksla?
• Czym jest weksel kaucyjny?
• Jak uzupełnić weksel kaucyjny in blanco?
• Co to są klauzule wekslowe?
• Co to jest indos?
• Co to jest przyjęcie weksla?
• Co to jest aval?
• Kto może poręczyć weksel?
• Co to jest inkaso weksla?
• Co zrobić po niewykupieniu weksla przez dłużnika wekslowego?
• Co to jest weksel niezupełny (in blanco)?
• Co to jest weksel płatniczy?
• Co to jest rektaweksel?
• Co to jest weksel "goły"?
• Czy spółka cywilna może wystawić weksel?

NA JAKIEJ PODSTAWIE WYSTAWIAMY WEKSLE?

Na podstawie ustawy Prawo wekslowe z dnia 28 kwietnia 1936 roku (Dz. U.R.P. Nr 37, poz. 282). Tekst tej ustawy znajduje się pod przyciskiem PRAWO WEKSLOWE. Prawo wekslowe ma swoją odrębną specyfikę, niepodobną do innych praw, jednym z podstawowych błędów jest przenoszenie zasad z prawa cywilnego na wekslowe. Celem nadrzędnym prawa wekslowego jest chronienie obrotu wekslowego, zwłaszcza jego szybkości. Żeby zrozumieć prawo wekslowe trzeba się kierować taką ogólną zasadą.

Obowiązki wynikłe z podjęcia zobowiązań wekslowych mają dłużnicy wekslowi, są osobami zobowiązanymi z weksla (akceptant weksla trasowanego i wystawca weksla własnego), osobami odpowiedzialnymi z weksla są zwrotni dłużnicy wekslowi (remitent, trasant, indosanci, poręczyciele), którzy podpisali się na wekslu. Każdy odpowiada w takim charakterze w jakim się podpisał. Osoby odpowiedzialne z weksla (zwrotni dłużnicy wekslowi), stają się osobami zobowiązanymi z weksla w wypadku niespełnienia zobowiązania wekslowego przez dłużników wekslowych (akceptanta weksla trasowanego lub wystawcę weksla własnego), pod warunkiem zachowania reguł wynikających z prawa wekslowego przez prawnego posiadacza.

Wszystkie prawa i przywileje ma prawny posiadacz weksla. Jeśli dopuści się działania na szkodę dłużników wekslowych, traci to roszczenie. Jeśli dopuści się zaniechania lub niedbalstwa, traci roszczenie tylko do zwrotnych dłużników wekslowych.

Weksel jest umową "otwartą" spisaną na gruncie prawa wekslowego, każdy może do niej przystąpić w charakterze w jakim złoży na wekslu swój podpis i w takim charakterze będzie odpowiedzialny za wykonanie tej umowy. Każdy podpis złożony na wekslu rodzi odpowiedzialność, nie ma podpisów które do niczego nie zobowiązują.

Prawo wekslowe jest spójne, precyzyjne i logiczne, wszystkie procedury są maksymalnie uproszczone. Daje to duże możliwości ludziom obeznanym z praktyką wekslową, równocześnie stanowi sporą barierę dla początkujących. Powyższe rozwiązania powodują, że obrót wekslowy jest szybki a dochodzenie roszczeń łatwe. Pamiętajcie, że czytając prawo wekslowe Art. od 1 do 100 dotyczą weksla trasowanego, tylko część z nich dotyczy weksla własnego Art. od 101 do 104. Art. 2 różni się od Art. 102. Odpowiednikiem akceptanta w wekslu trasowanym jest wystawca weksla własnego Art. 104. Obaj są dłużnikami wekslowymi, trasant jest zwrotnym dłużnikiem wekslowym. To jedna z "pułapek" prawa wekslowego. Wystawca w wekslu trasowanym (trasant) nie ma ścisłego odpowiednika w wekslu własnym. Wszystkie obce słowa w prawie wekslowym mają odpowiedniki polskie, teraz używane (patrz SŁOWNICZEK WEKSLOWY). Przy wystawianiu weksli trzeba zadbać o to by, po pierwsze, weksel był ważny, po drugie, by zobowiązania osób na nim podpisanych były ważne i po trzecie, najważniejsze, by zobowiązania te były skuteczne. To trzy różne rzeczy, od nich zależy siła i przydatność weksla.

JAKI JEST SCHEMAT OBROTU WEKSLOWEGO?

Schemat obrotu wekslowego dla weksla trasowanego i weksla własnego przedstawia poniższa tabela. Obrazuje podobieństwa i różnice obu rodzajów weksli.

Weksel trasowany. Wystawca zobowiązuje trasata do zapłacenia weksla, ten akceptuje stając się dłużnikiem wekslowym. Następnie wystawca płaci wekslem remitentowi, ten indosuje dalej na następnego indosanta, on na następnego indosanta, aż do indosatariusza. W terminie płatności indosatariusz przedstawia weksel dłużnikowi wekslowemu do zapłaty. Następuje zapłata i weksel staje się dokumentem księgowym. Jeśli odmówi zapłaty, następuje protest, jeśli nie było klauzuli "bez protestu", następnie notyfikacja i poszukiwanie zwrotne aż do wystawcy.

Weksel własny. Wystawca weksla własnego jest jednocześnie jego akceptantem, w wekslu tym nie ma trasata. Dłużnik wekslowy (wystawca) płaci remitentowi wekslem, ten indosuje dalej na następnego indosanta, on na następnego indosanta, aż do indosatariusza. W terminie płatności indosatariusz przedstawia weksel dłużnikowi wekslowemu do zapłaty. Następuje zapłata i weksel staje się dokumentem księgowym. Jeśli odmówi zapłaty, następuje protest, jeśli nie było klauzuli "bez protestu", następnie notyfikacja i poszukiwanie zwrotne aż do remitenta.

Jest to bardzo uproszczony schemat. W rzeczywistości każda czynność obwarowana jest szczegółowymi przepisami. Więcej informacji na ten temat znajduje się w KSIĄŻCE.

CO TRZEBA WIEDZIEĆ ABY MÓC WYSTAWIAĆ WEKSLE?

Nie ma co ukrywać, że temat weksli jest trudny. Nie da się wiedzy o wekslach podać w pigułce. Wystawienie weksla jest podjęciem poważnego zobowiązania, które trzeba wykonać. Jeśli ktoś ma wystawić raz na jakiś czas weksel i nie chce się w ten temat zagłębiać - to lepiej żeby skorzystał z pomocy osoby będącej specjalistą w tej dziedzinie. Natomiast jeśli ktoś ma zamiar częściej uczestniczyć w obrocie wekslowym - powinien dokładnie przeczytać tę KSIĄŻKĘ. Należy rozpocząć od przyswojenia sobie pojęć występujących w wekslach. Zwłaszcza dwa pierwsze rozdziały tej książki mówiące o elementach ustawowych weksla. Trzeba wbić sobie do głowy, że weksel jest tekstem umowy i tak należy go czytać. Umowa ta zawarta jest między stronami występującymi na wekslu; napisana jest według zasad zawartych w prawie wekslowym, a nie jest to druk do wypełnienia. Weksel jest pieniądzem w określonej walucie, w postaci papieru wartościowego, jest więc prawnym, za zgodą wierzyciela, środkiem płatniczym. Weksel służy do zaciągania taniego kredytu - po to został wymyślony. Warto przyswoić sobie wiedzę o wekslach, bo jest to jedno z najsprawniejszych narzędzi finansowych.

CO TO JEST WEKSEL?

Może się to wydać dziwne, ale Prawo Wekslowe nie definiuje co to jest weksel. Narzuca natomiast, co weksel musi zawierać i co można i nie można z nim robić. To ciekawe postawienie sprawy, daje niesamowitą ilość zastosowań, przy minimum rygorów. Niestety, dla początkujących jest to wada. Następną konsekwencją tak skonstruowanego prawa jest bardzo duża praktyka przy małej teorii. Nie znaczy to, że weksla nie da się zdefiniować, tylko że definicji będzie tyle ilu autorów. I wszystkie prawdziwe. Określają one różne funkcje weksla. Zacznę od tej, która mnie najbardziej odpowiada:

• Weksel jest dokumentem w postaci pisanego tekstu, zawierającym w momencie przedstawienia do zapłaty minimum elementy wymienione w Art. 1 (weksel trasowany) lub w Art. 101 (weksel własny) Prawa Wekslowego.

• Weksel jest papierem wartościowym, posiadającym części składowe ściśle przez Prawo Wekslowe przypisane, w którym wystawca dokumentu albo sam przyrzeka zapłatę oznaczonej sumy pieniężnej (weksel własny), albo poleca zapłatę osobie trzeciej (weksel trasowany), przyjmując bezwarunkową odpowiedzialność za zapłatę i poddając się wszelkim rygorom Prawa Wekslowego.

• Weksel jest papierem wartościowym o określonej dokładnie przez Prawo Wekslowe formie, charakteryzujący się tym, że złożenie na nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego podpisującego.

• Weksel jako papier wartościowy jest dokumentem potwierdzającym zobowiązania osób, które go podpisały, a jedyną osobą uprawnioną do realizacji praw majątkowych wskazanych na wekslu jest prawny posiadacz weksla.

CZYM JEST WEKSEL?

Posiada kilka właściwości równocześnie:

Jest papierem wartościowym - gdyż potwierdza istnienie zobowiązania (nominał) osób, które go podpisały, daje prawnemu posiadaczowi weksla, możliwość wykonania wszelkich praw wekslowych. Zapłata zaś weksla następuje za jego wręczeniem płacącemu (zwrot weksla). Wartość weksla może być różna od nominału, weksel wart jest tyle, ile ktoś chce za niego zapłacić. Nieporozumienie polega na tym, że jeśli chodzi o pokrycie, mylnie porównywany jest z gotówką. Cechą papieru wartościowego jest to, że jego wartość rynkowa może być równa lub różna od nominału.

Jest pieniądzem - ponieważ można nim płacić i posiada określony nominał w wybranej przez dłużnika wekslowego walucie. Niektórzy twierdzą, że jest surogatem pieniądza. Nie podzielam tego poglądu. Uważam, że jest jedną z form, pod jaką występuje pieniądz np.: czek, banknot, bilon.

• Orzeczenie Sądu Najwyższego z 9 styczna 1930 r. Rw. 649/29.
  "Weksel nie jest surogatem pieniądza, wręczenie tegoż w braku innej umowy może być uważane za równoznaczne z zapłatą".

Jest natomiast surogatem gotówki, jest gorszym pieniądzem od gotówki. Emisja weksli jest emisją pieniądza, środka płatniczego na rynek. Wręczenie weksla, jak też innych środków płatniczych, poza gotówką, nie stanowi zapłaty. Musi temu towarzyszyć równoczesne, w jakiejkolwiek formie (umowa ustna, na piśmie, potwierdzone pismo przewodnie - zgoda na przyjęcie zapłaty wekslem), zwolnienie z długu przez wierzyciela (Art. 506 do 508 k.c.). Razem ze zgodą stanowi dopiero zapłatę i równoczesne zaciągnięcie kredytu wekslowego. Radzę dokładnie tę kwestię przestudiować, rodzi ona bowiem najwięcej nieporozumień i to wśród ludzi obeznanych z wekslami.

Jest prawnym środkiem płatniczym w naszym kraju - można nim regulować wszystkie zobowiązania pieniężne, wymaga to tylko zgody obu stron (zwolnienie z długu). Jako środek płatniczy, weksel zmniejsza zapotrzebowanie na gotówkę, jego emisja zmniejsza recesję, ponieważ zwiększa liczbę operacji finansowych w jednostce czasu (zatory płatnicze), nie wywołując inflacji, gdyż zastępuje emisję gotówki.

Jest dokumentem kredytowym - to najważniejsza cecha weksla. Weksel głównie służy do pozyskiwania kredytu.

Nie jest gotówką - bo nie jest banknotem ani bilonem, a tylko one są gotówką. Dlatego obrót wekslowy jest obrotem bezgotówkowym.

CO TO JEST WEKSEL WŁASNY?

Jest to weksel w którym dłużnik wekslowy (A), sam zobowiązuje się zapłacić wierzycielowi (remitentowi B) lub każdemu prawnemu posiadaczowi weksla (indosatariuszowi, na drugiej stronie weksla) sumę wekslową, na warunkach określonych w wekslu.

CO TO JEST WEKSEL TRASOWANY?

Jest to weksel, w którym trasant (wystawca B) poleca oznaczonej osobie, najczęściej swojemu dłużnikowi (trasatowi A), zapłacić swojemu wierzycielowi (remitentowi C) lub każdemu prawnemu posiadaczowi weksla (indosatariuszowi, na drugiej stronie weksla) sumę wekslową na warunkach określonych w wekslu.

JAKIE OSOBY WYSTĘPUJĄ NA WEKSLU?

Są to w wekslu własnym:

(A) Dłużnik wekslowy (wystawca weksla własnego) - dłużnik remitenta, zobowiązuje się zapłacić za weksel.
(B) Remitent - wierzyciel dłużnika wekslowego, pierwszy posiadacz weksla. Jeśli dokona indosu weksla, to jest pierwszym indosantem.

W wekslu trasowanym:

(A) trasat - osoba wyznaczona przez trasanta do zapłacenia za weksel. Najczęściej jest to dłużnik trasanta.
(A') akceptant - jest to trasat, który polecenie trasanta zapłacenia za weksel zaakceptował.
(B) trasant - wystawca weksla trasowanego, dłużnik remitenta i równocześnie wierzyciel trasata.
(C) remitent - wierzyciel trasanta, pierwszy posiadacz weksla. Jeśli dokona indosu weksla jest pierwszym indosantem.

W obu wekslach mogą się pojawić:

(D) indosant - inaczej żyrant, pierwszy posiadacz weksla (remitent) i każdy następny, który go zbył przez indos. Indosanci występują na odwrotnej stronie weksla, tzw. grzbiecie.
(E) indosatariusz - osoba, która nabyła weksel przez indos.
(F) domicyliat - osoba trzecia, nie biorąca udziału w stosunku wekslowym, w której lokalu weksel jest płatny i która ma za weksel zapłacić w imieniu dłużnika wekslowego z dostarczonych przez niego środków. Jeśli środki nie były dostarczone domicyliat odnotowuje na wekslu - "Odmowa zapłaty", pieczątka, podpisy.
(G) avalista - poręczyciel wekslowy.

KIM SĄ DŁUŻNICY WEKSLOWI?

Są to ci, którzy mają zapłacić za weksel - akceptant weksla trasowanego i wystawca weksla własnego. Podjęli zobowiązanie wekslowe, dlatego są osobami zobowiązanymi z weksla.

KIM SĄ ZWROTNI DŁUŻNICY WEKSLOWI?

Są to ci, którzy mają zapłacić za weksel w przypadku niezapłacenia weksla przez dłużnika wekslowego, są to wszystkie osoby odpowiedzialne z weksla (trasant, remitent, indosant, avalista, wyręczyciel), przy zachowaniu warunków wynikających z prawa wekslowego (zwrotne poszukiwanie).

KTO JEST PRAWNYM POSIADACZEM WEKSLA?

Ten kto jest w jego posiadaniu, jest remitentem lub potrafi udowodnić, że nabył go na podstawie nieprzerwanego ciągu indosów ( Art. 16 ust. 1 p.w.). Jest ostatnim idosatariuszem, czyli jest wymieniony z nazwiska jako ostatni w ciągu indosów lub ostatni indos jest in blanco, albo na okaziciela.

• Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 23 kwietnia 1965 r. I CR 450/64.
  "Stosownie do art. 16 prawa wekslowego (Dz. U. 1936 r. Nr 37 poz. 282), za prawnego posiadacza weksla uważa się tego, kto ma weksel i wykaże prawo swoje nieprzerwanym szeregiem indosów, a w myśl art. 47 i 48 w związku z art. 103 tegoż prawa, tylko taki posiadacz ma prawo dochodzić roszczeń z weksla".

Prawnym posiadaczem weksla można też zostać nabywając go na zasadzie cesji, bez indosowania, na podstawie umowy kupna z wręczeniem weksla i przez spadkobranie.

• Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 4 września 1997 r. II CKN 284/97.
  "Legitymację formalną posiadacza weksla w postępowaniu wekslowym (nakazowym) określa w odniesieniu do weksli indosowanych art. 16 prawa wekslowego, zaś w odniesieniu do weksli pozbawionych indosów i pozostających w rękach remitenta - art. 486 k.p.c."

KEDY WYSTAWIENIE WEKSLA MA ZASTOSOWANIE?

• Gdy nie mamy gotówki, a chcemy dokonać zakupu, natomiast gotówki spodziewamy się w dacie wykupu weksla.
• Jeżeli chcemy zaciągnąć kredyt (np.: kupiecki, dyskontowy, akceptacyjny).
• Jeżeli chcemy złożyć kaucję jako zabezpieczenie wzajemnych transakcji.
• Jeżeli chcemy zapłacić komuś pieniędzmi, które winien nam jest dłużnik, ale termin zwrotu pieniędzy jeszcze nie nadszedł (weksel trasowany).
• Jeżeli chcemy komuś "pożyczyć" pieniądze. Kupujemy wtedy od niego weksel. Jest to zakup papieru wartościowego, nie płacimy opłaty od umowy pożyczki bo takowej nie ma. Weksel sam w sobie jest umową.

KIEDY WEKSEL JEST NIEWAŻNY?

Jeżeli w momencie przedstawienia weksla do zapłaty brak mu chociażby jednego ustawowego elementu wymienionego w prawie wekslowym, lub gdy nie da się jednoznacznie ustalić tych elementów. Np. podane są dwa różne miejsca zapłaty, dwie daty płatności, dwie daty wystawienia. Gdy zawiera sprzeczne klauzule.

DO CZEGO UŻYWAMY WEKSLI

Pzede wszystkim weksli używamy do zaciągania kredytu i jako środka płatniczego. Regulujemy nimi swoje zobowiązania za zakupione towary i usługi. Wręczenie weksla jest zapłatą i tak się ją księguje.

• Orzeczenie Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1930 r Rw. 649/29.
  "Weksel nie jest surogatem pieniądza, wręczenie tegoż w braku innej umowy może być uważane za równoznaczne z zapłatą".

Weksel jest prawnym środkiem płatniczym, pod warunkiem wyrażenia zgody przez wierzyciela na zwolnienie z długu (Art. 506-508 k.c. patrz definicja weksla), podobnie jak banknot i czek. Nawet jeśli weksel nie zostanie wykupiony, nie dochodzimy roszczeń z niezapłaconej faktury tylko z niezapłaconego weksla. Każde wręczenie weksla jest udzieleniem kredytu przez remitenta dłużnikowi wekslowemu. Weksel po przyjęciu przez remitenta może być puszczony w obieg poprzez indosowanie i stanowi środki płatnicze służące innym. Weksle nie służą tylko do płacenia, można je składać jako gwarancję przeprowadzanych transakcji gospodarczych. Weksle można refinansować, składając je do dyskonta np. w banku i tym sposobem zamienić je na gotówkę.

CO TO SĄ ELEMENTY USTAWOWE WEKSLA?

Są to części składowe dokumentu, które muszą się znaleźć w jego treści, by dokument ten można było uznać za weksel. Muszą być napisane w treści weksla bezpośrednio, lub gdy ustawa wyraźnie to określa - w sposób dorozumiały. Np. jeśli nie ma napisanego miejsca płatności weksla własnego to z mocy ustawy będzie to miejsce wystawienia weksla, a w przypadku braku miejsca wystawienia - miejsce podane obok nazwiska dłużnika wekslowego (Art. 102 p.w.). Poza tymi elementami weksel może zawierać dowolną treść, najczęściej są to klauzule. Powstały one przez zredukowanie do niezbędnego minimum najczęściej pisanych poleceń i informacji. Bardzo dawno temu weksel był listem do dłużnika, czasem w bardzo wyszukanej formie. Z każdego dokumentu można zrobić weksel, jeśli tylko w jego treści znajdą się elementy, które ustawa narzuca.

CZYM JEST WEKSEL KAUCYJNY?

Może to być każdy weksel (np. własny, trasowany, zupełny, niezupełny, okazowy, płatniczy, rektaweksel), który dłużnik wekslowy wręcza remitentowi jako kaucję na zabezpieczenie, a nie jako zapłatę za towar. Wynika z tego, że transakcje finansowe będzie regulował w inny sposób. Jest to informacja dla księgowego, by weksla tego nie księgował jako zapłatę, lecz jako kaucję, pozabilansowo. Przeważnie przeznaczenie weksla jako kaucji dłużnik wekslowy wyraża jako nazwę w treści weksla "kaucyjny".

Najczęściej używanym wekslem tego rodzaju jest weksel "kaucyjny in blanco". Jest to weksel niezupełny, przeważnie jako czysty blankiet z podpisem (weksel goły), wręczany z przeznaczeniem jako kaucja. Do weksla niezupełnego może, ale nie musi, być spisane porozumienie, na jakich warunkach prawny posiadacz weksla może go uzupełnić. Porozumienie takie nazywane jest deklaracją wekslową lub umową wekslową.

JAK UZUPEŁNIĆ WEKSEL KAUCYJNY IN BLANCO?

Jeśli jesteśmy w posiadaniu weksla kaucyjnego in blanco i chcemy z niego skorzystać, to w zależności:

• jeśli była spisana umowa wekslowa - uzupełniamy weksel zgodnie z zawartym w niej porozumieniem, uzupełniając brakujące elementy na wekslu.
• jeśli nie było umowy - wypełniamy weksel według naszego uznania zobowiązań, ale do wysokości zdrowego rozsądku. Jeśli przesadzicie, narazicie się na zarzut i w sądzie trzeba będzie się tłumaczyć skąd ta kwota się wzięła. Weksel kaucyjny to nie cyrograf, który prawny posiadacz może wypełnić jak mu się podoba sumą wziętą z sufitu. Może natomiast uwzględnić utracone zyski i utratę dobrej opinii kupieckiej, jeśli sam z powodu niezapłacenia weksla zaprzestał płacenia długów.

• Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 15 września 1964 r. I CR 103/64.
  "Brak deklaracji i brak porozumienia co do warunków uzupełnienia treści weksla sprawia, że posiadacz weksla in blanco może go uzupełnić na każdą kwotę odpowiadającą wysokości wierzytelności, na której zabezpieczenie weksel został wystawiony".

Jeśli nabyliście taki weksel na zasadzie indosu, uzupełnia się go przede wszystkim zgodnie z umową wekslową, aby nie narazić się na zarzut działania w złej wierze. Jeśli weksel dawany jest z zamiarem uiszczenia kaucji lub zawiera słowo "kaucyjny", należy domniemywać, że istnieje do niego umowa wekslowa, na piśmie lub ustna. Należy więc dołożyć należytej staranności, aby ją wraz z wekslem otrzymać. Weksel drukowany z komputera, napisany częściowo na maszynie można uzupełnić długopisem lub na innej maszynie. Ważne jest by weksel zawierał wszystkie elementy ustawowe i był zgodny z umową, natomiast jest bez znaczenia czym został uzupełniony. Należy pamiętać, aby data wystawienia odpowiadała podpisom (tzn. czy osoby podpisane na wekslu, miały w tej dacie zdolność zaciągania zobowiązań). Natomiast datę płatności należy wpisać przynajmniej o dwa tygodnie do przodu. Trzeba skutecznie zawiadomić dłużnika wekslowego o terminie wykupu weksla. Wypełnienie weksla in blanco powinno nastąpić najpóźniej w chwili przedstawienia go do zapłaty.

CO TO SĄ KLAUZULE WEKSLOWE?

Zgodnie z definicją, "Klauzula - w prawie specjalny warunek umowy; zastrzeżenie rozszerzające lub ograniczające skutki czynności prawnej."

W obrocie wekslowym chodzi o rozszerzenie lub ograniczenie praw wykonywanych z weksla. Kłopot z klauzulami wekslowymi polega na tym, że ze względu na szczupłość miejsca na wekslach praktyka wytworzyła niezwykle krótkie sformułowania. Jest to przeważnie kilka słów, które laikowi nic nie mówią. Powstały one przez redukcję pierwotnego, czytelnego tekstu, do części zdania lub nawet skrótów. Skutek prawny został jednak taki sam jak przy pełnym tekście. Najlepiej widać to na przykładzie zwolnienia przez wystawcę każdego prawnego posiadacza weksla od obowiązku wykonania protestu. Pierwotny tekst przypuszczalnie brzmiał tak "Zwalniam każdego prawnego posiadacza tego weksla z obowiązku wykonania protestu, a co za tym idzie nie poniosę kosztów ewentualnego jego wykonania." Jest to najczęściej używana klauzula. Wszyscy uczestnicy obrotu wekslowego wiedzieli o co chodzi, więc przez kolejne stadia redukcji pozostały tylko dwa słowa "bez protestu" lub nawet skrót "b.p." wstawiane w treść weksla. Gdyby jednak na wekslu wpisać cały tekst lub równoznaczny, wszystko będzie w porządku. Ważny jest zamiar z jakim wpisujemy tekst na wekslu, a nie jego dosłowne brzmienie.

CO TO JEST INDOS?

Jest to zbycie praw do weksla w formie przewidzianej przez prawo wekslowe (Art. 11 - 20 p.w). Osoba (remitent), która otrzymała weksel od wystawcy, może zatrzymać weksel i przedstawić go do zapłaty w terminie płatności lub korzystając z obiegowego charakteru weksla, przenieść go na inną osobę, w zamian za jakieś świadczenie. Przeniesienie to odbywa się przez napisanie na grzbiecie weksla indosu "Ustępuję na zlecenie Kleofasa Bujasa - Wawrzon Borówa - data, podpis", a także przez wręczenie weksla. Ustępuję - w znaczeniu - przekazuję wszystkie prawa wynikające z weksla, bez żadnych warunków. Na zlecenie - w znaczeniu, że przyjmujący weksel może te prawa przekazać następnej osobie, czyli zlecać dłużnikowi wekslowemu zapłatę za weksel osobie, której zbył weksel przez indos. Tak więc, by skutecznie indosować weksel, trzeba napisać indos i wręczyć weksel indosatariuszowi.

• Orzeczenie Sądu Najwyższego z 5 grudnia 1928 r. Rw. III 25 61/28.
  "Do przeniesienia weksla na inną osobę nie wystarczy samo położenie na nim żyra, lecz potrzebne jest także oddanie weksla wierzycielowi, gdyż nikt bez nabycia weksla nie może się stać wierzycielem wekslowym".

Zbycie przez indos nie dotyczy tylko weksli, zbywane tak są też czeki, kwity składowe, o tej możliwości decyduje zapis w ustawie. Z mojego doświadczenia wiem, że pojęcie indosu jest najtrudniej przyswajalne przez początkujących. Posłużę się dlatego niezbyt precyzyjnym, ale prostym przykładem. Jeśli kupujecie samochód to oprócz niego dostajecie gwarancję, że jeśli się zepsuje, możecie go oddać a sprzedawca zwróci Wam pieniądze. Indos to sprzedaż papieru wartościowego z gwarancją zwrotu sumy wekslowej w przypadku niewykupienia weksla przez dłużników wekslowych. Indos powoduje, że wekslem mogą obracać ludzie nie znający dłużników wekslowych, wystarczy, że mam zaufanie do mojego żyranta a on do swojego i tak aż do remitenta. Gdyby nie indos, weksel nie był by papierem obiegowym. Weksel można też sprzedać na zasadzie cesji, wtedy kiedy prawo wekslowe wyklucza indos lub zrobi to zbywający. Nie będzie wtedy żyrantem kupującego. To tak jak byście kupili samochód na giełdzie, a po drodze do domu zgubili silnik. Nie macie prawa żądać zwrotu pieniędzy. Z wyłączeniem indosu sprzedaje się weksle słabe, na ryzyko kupującego, przeważnie sporo poniżej nominału.

CO TO JEST PRZYJĘCIE WEKSLA?

Przyjęcie weksla dotyczy tylko weksli trasowanych , nie występuje w wekslu własnym. Jeśli dłużnik trasanta, wyznaczony przez niego na trasata, chce zapłacić za weksel spłacając tym sposobem dług, który ma u niego, to taką zgodę wyrażoną przez trasata na wekslu, w postaci podpisu, nazywamy przyjęciem. Inaczej przyjęcie weksla nazywamy akceptem. Trasat, który weksel przyjął - zaakceptował nazywany jest akceptantem, staje się dłużnikiem wekslowym.

CO TO JEST AVAL?

Aval jest to podjęcie zobowiązania, złożone na wekslu, zapłaty długu osoby za którą poręczamy, w wypadku nie spełnienia przez nią wynikłego z weksla zobowiązania. Dlatego ważnym jest podanie w formule zobowiązania, za kogo podpisujący udziela poręczenie (za trasata, remitenta, indosanta - trzeba wymienić tą osobę z nazwiska). Jeśli nie wymienimy osoby, przyjmuje się że poręczenie zostało udzielone za wystawcę.

KTO MOŻE PORĘCZYĆ WEKSEL?

Weksel może poręczyć każda osoba fizyczna posiadająca zdolność zaciągania zobowiązań, każda osoba prawna, jak również podmiot nie będący ani osobą fizyczną, ani osobą prawną, posiadający zdolność do czynności prawnych np. spółka jawna. Za osobę prawną, pod pieczęcią firmową, podpisują się osoby uprawnione do zaciągania zobowiązań wekslowych w jej imieniu. Poręczać mogą osoby niepodpisane na wekslu, jak też osoby już podpisane, ale pod warunkiem, że aval potęguje ich odpowiedzialność wekslową. Zatem dłużnicy wekslowi nie mogą poręczać za nikogo. Wystawca weksla trasowanego tylko za akceptanta. Indosant za swoich poprzedników. Poręczyciel może poręczyć za kilka osób, ale nie za osobę w stosunku do której już jest dłużnikiem.

CO TO JEST INKASO WEKSLA?

Jest to przedstawienie weksla do zapłaty ( Art. 34 i 38 p.w), polegające na okazaniu go odpowiedniej osobie, w określonym na wekslu miejscu, wraz z wyraźnym lub dorozumianym wezwaniem do zapłaty. Do zapłaty musi być przedstawiony oryginał weksla a nie na przykład kserokopia. Dłużnik wekslowy płaci za wydanie mu weksla. Odbierający zapłatę, na życzenie płacącego, musi pokwitować ten fakt na wydanym wekslu "Zapłacono - data, podpis".

CO ZROBIĆ PO NIEWYKUPIENIU WEKSLA PRZEZ DŁUŻNIKA WEKSLOWEGO?

Jeśli dokonaliśmy skutecznego przedstawienia i odmówiono nam zapłaty lub dłużnik się nie stawił, w pierwszej kolejności trzeba zadbać o to, by nie utracić żyrantów, jeśli są. Gdy weksel nie zawiera klauzuli "bez protestu", trzeba wykonać skuteczny protest. Musimy to zrobić w jednym z dwu dni powszednich przypadających po dniu płatności (Art. 44 ust. 3 p.w.). Wtedy odmowę zapłaty swoim autorytetem stwierdza notariusz.

Jeśli weksel zawiera klauzulę "bez protestu", trzeba się postarać by mieć dowód na to, że weksel został przedstawiony do zapłaty we właściwym czasie tj. w pierwszym dniu powszednim, jeśli dniem zapłaty był dzień świąteczny, lub w czasie dwu dni powszednich następujących po nim (Art. 38 p.w.). Najlepszym na to dowodem jest napisanie na wekslu pod ostatnim indosem "Odmowa zapłaty. Data - pieczątka, podpis" przez domicyliata - gdy weksel był domicylowany.

Jeśli weksel był płatny w siedzibie dłużnika wekslowego, adnotację taką powinien napisać dłużnik wekslowy. Jeśli dłużnik nie chce tego zrobić lub jest nieuchwytny, wpisujemy tą uwagę sami. Trzeba zadbać wtedy o jakiś inny dowód, na przykład świadka, że przedstawienie miało miejsce. Udowodnienie przed sądem, że przedstawienie nie miało miejsca, ciąży na żyrantach, ale na wszelki wypadek lepiej mieć dowód. Jeśli weksel nie był indosowany, jego właścicielem jest remitent, nie musimy wtedy zachowywać wyżej wymienionych terminów, nie ma żyrantów, więc nie mamy co stracić.

Mając protest lub potwierdzenie odmowy zapłaty prawny posiadacz weksla może:

• wręczyć weksel dowolnemu żyrantowi i otrzymać w zamian sumę wekslową (nominał weksla plus poniesione koszty),
• wystawić na jednego z żyrantów weksel zwrotny (następuje spłata zobowiązania z weksla innym wekslem),
• wnieść pozew do sądu w trybie przepisów k.p.c. o postępowaniu nakazowym z żądaniem wydania nakazu zapłaty,
• sprzedać weksel, najlepiej dłużnikowi naszego dłużnika, ten spłaci nim swoje zobowiązanie.

CO TO JEST WEKSEL NIEZUPEŁNY (IN BLANCO)?

Weksel niezupełny to taki, któremu w chwili wystawienia brakuje wszystkich lub przynajmniej jednego ustawowego elementu, za wyjątkiem podpisu. Inaczej weksel niezupełny nazywany jest z języka włoskiego - in blanco. Wekslem niezupełnym będzie weksel "goły". Blankiet, na którym jest tylko podpis dłużnika wekslowego, po prawej stronie u dołu przedniej strony, najczęściej dawany jako kaucja. Jak też weksel, który zawiera wszystkie elementy, z wyjątkiem np. kwoty i wszystkie stadia pośrednie. Do weksli niezupełnych, z reguły zawiera się dodatkowe porozumienie, nazywane deklaracją wekslową lub umową wekslową. Jest to umowa ustna lub pisemna, w której strony ustalają jak prawny posiadacz weksla może uzupełnić brakujące elementy (np. datę płatności, kwotę, remitenta). Brak umowy jest też umową. Powstała ona przez samo wręczenie weksla. Prawny posiadacz może wtedy uzupełnić weksel według własnego uznania, ale do granic zdrowego rozsądku. Weksel kaucyjny to nie cyrograf, który prawny posiadacz może wypełnić jak mu się podoba sumą wziętą z sufitu. Może natomiast uwzględnić utracone zyski i utratę dobrej opinii kupieckiej, jeśli sam z powodu niezapłacenia weksla zaprzestał płacenia długów.

Weksel in blanco może być przenoszony przez indos. Oznacza to, że wekslem niezupełnym można płacić tak samo jak zupełnym. Niektórzy mają wątpliwości, czy weksel niezupełny jest wekslem, ponieważ nie spełnia wszystkich wymagań formalnych przewidzianych przez prawo wekslowe. Stanowisko ustawodawcy w tej sprawie jest jednoznaczne, skoro dopuszczona została możliwość obrotu nim i późniejszego uzupełnienia.

CO TO JEST WEKSEL PŁATNICZY?

Jest to weksel przeznaczony do obrotu (indosowania). Przeważnie zawiera klauzulę "na zlecenie". Znaczy to, że każdy prawny posiadacz tego weksla może zlecić jego zapłatę do rąk następnej osoby (może indosować). Weksle płatnicze wręczane są z zamiarem zapłaty za towar lub usługę. Ma to odbicie w ich księgowaniu. Zapłata następuje przez wymienienie osoby fizycznej lub prawnej jako remitenta lub indosanta w treści weksla i fizyczne wręczenie go wymienionej osobie.

CO TO JEST REKTAWEKSEL?

Jest to weksel w którym wystawca zakazał indosowania, nie przeznaczył go do obrotu. Musi zawierać klauzulę "nie na zlecenie" lub równoznaczną "zapłacę na rzecz Wawrzona Borówy, ale nie na jego zlecenie". Weksel taki może być zbyty, ale tylko na zasadzie cesji. Indos napisany przez remitenta będzie nieważny. Można go też zastawić na zasadzie indosu pełnomocniczego. Jeśli chcemy by weksel pozostał tylko w posiadaniu remitenta, można dopisać na grzbiecie weksla klauzulę "Weksel ten nie może być przedmiotem zbycia ani zastawu" i dodatkowo, że do weksla została spisana umowa wekslowa, jeśli była. Jeśli remitent nie zgadza się z taką treścią weksla, powinien negocjować z wystawcą inny zapis, a wystawca powinien mieć świadomość na co się godzi. Przeważnie jest to weksel kaucyjny.

CO TO JEST WEKSEL "GOŁY"?

Jest to blankiet wekslowy tylko z podpisem. Najczęściej używany w naszym kraju. Jeden z mitów mówi, że jest to właściwy weksel kaucyjny. Jest to najbardziej niebezpieczna forma weksla dla dłużnika wekslowego. Jeśli nie ma do niego precyzyjnie spisanej umowy wekslowej, to praktycznie dłużnik wekslowy zobowiązuje się do zapłacenia każdej sumy, dowolnej osobie, w dowolnym czasie. Może wtedy liczyć tylko na zdrowy rozsądek prawnego posiadacza lub znalazcy. Można temu zapobiec wystawiając właściwe weksle kaucyjne. Wystawianie weksli gołych jest po prostu głupotą.

CZY SPÓŁKA CYWILNA MOŻE WYSTAWIĆ WEKSEL?

I tak, i nie. Każdy prawnik powie, że nie.

• Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 31 marca 1993 r. III CZP 176/92 .
  "Spółka cywilna nie ma zdolności wekslowej".

Ze spółkami cywilnymi jest dużo kłopotu, dlatego większość ludzi unika tego problemu. Nie znaczy to, że nie da się go rozwiązać. Spółka cywilna nie ma zdolności zaciągania zobowiązań, nie może pozywać i być pozywaną. Można załatwić to inaczej. Jeżeli wszyscy udziałowcy spółki cywilnej podpiszą weksel solidarnie, jako osoby fizyczne, z punktu widzenia prawa wekslowego wszystko będzie tak, jakby zobowiązanie podjęła spółka cywilna. Wspólnicy odpowiadają za zapłatę tego weksla solidarnie, to znaczy razem i każdy z osobna, za całość zobowiązania. Natomiast z punktu widzenia Ordynacji Podatkowej sprawa nie wygląda tak prosto. Nie wiadomo czy zobowiązanie podjęli wspólnicy prywatnie, czy jako spółka. Trzeba trzymać się zasady, że zobowiązania podejmują i przyjmują na swoją rzecz solidarnie osoby fizyczne wchodzące w skład spółki cywilnej. Natomiast informacja o firmie służy tylko do właściwego księgowania. Jest to bardzo kłopotliwe, trzeba zawsze o tym pamiętać. Lepszym rozwiązaniem, zamiast spółki cywilnej, jest zawiązanie spółki jawnej (spółka prawa handlowego); to prawie to samo, a jest wtedy dużo mniej kłopotów.